Ir-riforma proposta mill-Gvern għall-kura primarja…xi tfisser

Il-Gvern Malti għadu kemm ippubblika dokument għall-konsultazzjoni li jipproponi tibdiliet fil-mod kif titħaddem il-kura primarja ġewwa Malta. Xi jfissru dawn it-tibdiliet u lil min ser jaffettwaw?

It-tibdiliet huma konsiderevoli u jaffettwaw lill-pazjenti, lit-tobba, u lill-gvern.

Il-pazjent
• Bil-liġi l-pazjent ser ikun imġiegħel jagħżel tabib tal-familja minn lista ta’ madwar 150 u jirreġistra ruħu miegħu.
• Kull meta l-pazjent ikollu bżonn juża xi test mediku, jew referta għand speċjalist l-isptar tal-gvern, irid l-ewwel imur għand dan it-tabib partikolari.
• Il-pazjent irid iħallas biex juża s-servizzi ta’ dan it-tabib ħlief f’każi ta’ persuni żvantaġġjati ekonomikament, jew f’każi ta’ mard kroniku (per eż. dijabete) fejn hemm maħsub xi forma ta’ sussidju mingħand il-gvern.

It-tabib

• Biex it-tabib ikun jista’ jkollu pazjenti reġistrati miegħu irid ikun imniżżel fir-reġistru tal-ispeċjalisti tal-Mediċina tal-Familja (Family Medicine), u ma jistax ikun imjegat tal-gvern.
• Eventwalment it-tabib ser jiġi mġiegħel jingħaqad ma’ tobba oħrajn bħalu biex jiffurmaw ‘group practice’.
• It-tabib f’din l-iskema jrid jagħmel investiment waħdu jew bi sħab biex jixtri jew jikri propjeta minn fejn jagħti s-servizzi tiegħu.
• Il-klinika tat-tabib trid tkun mgħammra b’apparat ta’ kompjuter kif ukoll ser ikun inkoraġġit investiment f’tagħmir li permezz tiegħu jistgħu jsiru testijiet mediċi (per eż. X-ray).
• Biex iħaddem il-klinika it-tabib ikollu jimpjega nurses, managers, receptionists eċċ.
• It-tabib irid jiżgura lill-pazjenti reġistrati miegħu aċċess 24 siegħa (il-pazjenti jridu jkunu jistgħu jsibu lit-tabib tagħhom jew xi ħadd imqabbad minnu l-ħin kollu).

Il-Gvern
• Il-gvern ser jagħmel investiment f’ċentri tas-saħħa ġodda biex dawn joffru iktar servizzi (per eż operazzjonijiet).
• Ser jagħti sussidji lill-persuni li ma jistgħux iħallsu tabib privat.
• Ser jagħti sussidji lit-tobba fl-iskema biex jgħinhom fl-investimenti li ser ikunu mġiegħla jagħmlu.


Dr A. Cordina



Referenzi

• Consultation Document. Strengthening Primary Care Services. Implementation of a Personal Primary Health Care System in Malta. Ministry for Social Policy (Health, Elderly and Community Care) December 2009

Kif naħslu l-idejn

Influwenza A H1 N1 (swine flu)

Issa li din l-influwenza ġiet fostna tajjeb li wieħed ikun jaf x'għandu jagħmel meta jiltaqa' ma xi ħadd marid.

Informazzjoni għall-pazjent

1. Il-persuna infettata għandha tiġi iżolata fid-dar. Dan billi toqgħod ġo kamra waħda għal sebat ijiem. Din il-kamra trid tinżamm bil-bieb magħluq u t-twieqi miftuħin. Persuna waħda oħra biss għandha tidħol f'din il-kamra biex iddur bil-marid.
2. Il-marid irid jevita li jmur fi kmamar oħra tad-dar speċjalment kmamar li jintużaw minn kulħadd, per eżempju il-kċina.
3. Tfal m'għandhomx jitħallew ħdejn il-marid.
4. Jekk hu possibli il-marid għandu jkollu kamra tal-banju għalih. Din il-kamra għandha tiġi mnaddfa kuljum b'diżinfettant.
5. Il-pazjent għandu jilbes maskla meta joħroġ mill-kamra jew xi ħadd jidħol ħdejh.
6. Meta jagħtas għandu jgħatti ħalqu u mnieħru u wara jaħsel idejh bis-sapun jew juża 'alcohol wipes'.
7. Għandhom jinxtorbu ħafna fluwidi.
8. Id-deni jiġi kkontrollat permezz ta' paracetamol.
9. Tfal morda bl-infuwenza H1N1 m'għandhomx jingħataw aspirina.
10. Tissues użati jridu jiġu mormija ġo disposable garbage bag ħdejn is-sodda.
11. Il-maskli għandhom jintużaw darba biss u wara jintremew ġol-garbage bag. L-idejn iridu jiġu maħsula kull darba li tintmess il-maskla.

Informazzjoni għal min qiegħed idur bil-marid

1. Persuna adulta waħda biss (mhux mara tqila) trid tieħu ħsieb il-marid u din trid toqgħod dejjem metru bogħod.
2. Tfal żgħar morda għandhom jinżammu fuq l-idejn bil-geddum fuq l-ispalla biex ma jisgħolux f'wicc dak li jkun.
3. L-idejn jinħaslu wara kull darba li jintmess il-marid, xi ħwejjeġ tiegħu jew tissues.
4. B'mod ġenerali, kull min joqgħod fl-istess dar għandu jahsel idejh spiss.
5. L-uċuħ (komodini, sinkijiet, viti, manilji tal-bibien u tat-tojlit) għandhom jitnaddfu regolarment b'disinfettant tad-dar.
6. Ġugarelli jinħaslu bl-ilma u s-sapun.
7. Ħadd m'għandu juża ħwejjeġ u xugamani tal-marid. Dawn jistgħu jinħaslu mal-ħwejjeġ tal-persuni l-oħra fid-dar b'deterġenti normali u jinħarġu biex jinxfu fix-xemx. Jekk jintuża tumble drier dan irid ikun fuq hot setting.
8. Ħadd m'għandu juża pożati (frieket, skieken, tazzi, platti eċċ) li jkunu gew użati mill-marid qabel dawn jinħaslu. Il-ħasil jista' jsir b'mod normali ma' tal-bqija tad-dar.
9. Id-dar trid tiġi miftuħa għall-arja kemm jista' jkun.
10. Mhux idea tajba li jiġu persuni minn barra d-dar iżuru lill-marid.
11. Jekk min qed idur bil-marid iħossu ma jiflaħx għandu jċempel għat-tabib.

Kif tinduna li xi ħadd bl-influwenza għandu bżonn għajnuna medika urġenti.

Tfal

• Problemi bin-nifs.
• Kulur griż jew kaħlani tal-ġilda.
• Nuqqas ta' xorb ta' likwidi.
• Remettar qawwi.
• Telqa qawwija (mhux iqum jew jinteraġixxi mal-oħrajn).
• Irritabilita' (ma jridx min iżommu).
• Sintomi ta' influwenza li jmorru u jiġu lura b'deni u sogħla agħar

Adulti

• Diffikulta' jew qtugħ ta' nifs.
• Diffikulta biex jitkellem.
• Uġigħ fis-sider jew fiż-żaqq.
• Sturdament
• Stat konfuż.
• Telqa kbira.
• Remettar qawwi u persistenti.
• Sintomi ta' influwenza li jmorru u jiġu lura b'deni u sogħla agħar

Miżuri personali ta' protezzjoni

• Jiġi evitat kuntatt mill-qrib ma' morda bl-influwenza. Tinżamm distanza ta' metru.
• Jiġu evitati postijiet iffullati.
• Ħasil spiss tal-idejn bl-ilma u s-sapun jew alkoħol.
• Ma jintmessux l-għajnejn, l-imnieħer, u l-ħalq.

 Dr A. Cordina


Referenzi

• Infectious Disease Prevention and Control Unit, Msida, Malta

Il-Bram

F'dawn l-aħħar snin, malli jersaq is-sajf u jibda l-istaġun tal-għawm, dlonk tqum il-problema tal-bram. Donnu minn xi snin ‘l hawn dawn żdiedu, bil-konsegwenza li qed itellfu l-gost ta' għawma li tiffriska u ttaffi mis-sħana tas-sajf.

Il-bram kulħadd jaf jagħrafhom. Dawn huma annimali invertebrati b'tentakoli ta' tul li jiddependi mill-ispeċi. Fit-tentakoli wieħed isib ammonti kbar ta’ ċelloli ('cnidocysts') li huma mgħammra b'labar ('nematocysts'). Malli jmissu ma’ xi ħaga dawn ic-ċelloli jisparaw il-labra tagħhom u jinjettaw il-velenu ġol-vittma.(1) Karatteristika ta' dawn in-‘nematocysts’ hi li kapaċi jniggżu anke meta t-tentakolu jkun maqlugħ minn mal-brama jew din innifisha tkun mietet.(2)

Il-konsegwenzi lokalizzati ta' gidma ta' brama huma uġigħ li jiżdied fuq medda ta' għaxar minuti, ħmura, ħakk, nefħa, bżieżaq li jistgħu jkunu mimlija b'likwidu ċar jew materja, u ulċeri. Rarament il-gidma jista' jkollha wkoll konsegwenzi serji u ġenerali bħal żieda fil-produzzjoni tar-riq, disturbi gastrointestinali, spażmu muskolari, disturbi respiratorji u problemi cardjovaskolari.(1)

Il-kura ta' gidma ta' brama għandha tibda billi l-parti tal-ġisem affettwata tinżamm ma tiċċaqlaqx u wara jigi applikat il-ħall (dan biex ma jibqgħux ħerġin iktar labar mit-tentakolu).1 Għandhom jiġu evitati ilma ħelu, alkoħol, ammonja, u ‘bleach’ għax dawn jistimulaw it-tentakoli biex jisparaw iktar labar.(1)

Li jmiss hu li jitneħħew xi tentakoli li jkun għad baqa’ mal-ġisem. Dan għandu jsir b'kura, preferibbilment bl-użu ta' ngwanti u pinzetta.(2) Wieħed għandu joqgħod attent li t-tentakoli jiġu merfugħa 'l fuq u mhux mimsuħa.1 Huwa wkoll siewi li l-parti tal-ġisem affettwata tigi mqaxxra minn xi suf jew xagħar.(1)

Il-pass li jmiss hu li jsir kuntatt ma' tabib biex dan jagħti parir dwar xi ngwenti jew pilloli li jistgħu ikunu ta' fejda.

Sfortunatament baqa’ ħafna xi nsiru nafu dwar il-bijoloġija tal-bram, bil-konsegwenza li ċertu 'kuri' bbażati fuq l-għajdut minflok ġid jistgħu jagħmlu ħsara.(3) Għalhekk il-bżonn ta' iktar studju f'dan is-suġġett.


Dr A. Cordina


Referenzi

1. Brown T.B. Diagnosis and management of injuries from dangerous marine life. http://cme.medscape.com/viewarticle/512590
2. Allen Perkins R., Morgan S.S. Poisoning, envenomation, and trauma from marine creatures. Am Fam Physician 2004;69:885-90,893-4.
3. Bailey P.M., Little M., Jelinek G.A.,Wilce J.A. Jellyfish envenoming syndromes: unknown toxic mechanisms and unproven therapies. MJA 2003 178 (1): 34-37

Carpal Tunnel Syndrome

Nibdew bi ftit anatomija.......

In-nerv prinċipali tal-id huwa l-'median nerve'. Dan jgħaddi minn ġol-polz f'kanal magħmul mill-għadam żgħir tal-id u msaqqaf b'ligament (transverse carpal ligament), kif turi l-istampa hawn taħt.




Meta n-nerv jiġi maqrus f'dan il-kanal il-pazjent jibda jbati minn sintomi fl-id. L-aktar kawżi komuni ta' din il-problema huma dawn li ġejjin (1).

• fatturi ġenetiċi
• trawma tal-polz bħal żlogaturi u ksur
• żbilanċ ormonali
• artrite rewmatika
• użu ripetut tal-polz bħal f'xogħol fuq kompjuter
• użu ta' għodda li jivvibraw
• tqala
• menopawsa
• xi ċesta jew tumur fil-kanal

Is-sintomi prinċipali ta' 'carpal tunnel syndrome' huma uġiegħ fil-polz, tnemnim fl-ewwel tliet swaba tal-id, u tnaqqis fil-massa muskolari tal-id (2). L-uġiegħ jista' jkun qawwi, jitla' sal-ghonq, kif ukoll jista' jqajjem lill-pazjent bil-lejl. Karatteristika tal-uġiegħ hi li l-individwa ssib mistrieħ billi ddendel idha mal-ġenb tas-sodda.
It-terapija ta' din il-problema hi maqsuma f'żewġ fażijiet. Nibdew b'miżuri li joffru serħan immedjat mill-uġiegħ. Dan isir permezz ta' ingwenti u pilloli kontra l-infjammazzjoni (3), (4). Jista' jsir ukoll użu ta' 'splint' fejn il-polz jiġi marbut għal tul ta' żmien (5). Meta l-problema tibqa' hemm soluzzjonijiet iktar permanenti bħall-kirurġija (6). Hawhekk issir qasma żgħira fl-id biex in-nerv titnaqqas il-pressjoni minn fuqu. Huwa wkoll importanti li tinstab kura jew kontroll ta' xi kundizzjonijiet eżistenti (per eżempju dawk ormonali) kif ukoll jingħataw pariri dwar l-evitar ta' strapazz fuq il-polz.


Dr A. Cordina


Referenzi

1. http://www.ninds.nih.gov/disorders/carpal_tunnel/detail_carpal_tunnel.htm
2. Szabo RM. Carpal tunnel syndrome as a repetitive motion disorder. Clin Orthop Relat Res. 1998 Jun;(351):78-89.
3. Wilson JK, Sevier TL. A review of treatment for carpal tunnel syndrome. Disabil Rehabil. 2003 Feb 4;25(3):113-9.
4. Piazzini DB, Aprile I, Ferrara PE, Bertolini C, Tonali P, Maggi L, Rabibi A, Piantelli S, Padua L. A systematic review of conservative treatment of carpal tunnel syndrome. Clin Rehabil. 2007 Apr;21(4):299-314.
5. Nobutta S, Sato K, Nakagawa T, Hatori M, Itoi E. Effects of wrist splinting for Carpal Tunnel syndrome and motor nerve conduction measurements. Ups J Med Sci. 2008;113(2):181-92.
6. Badger SA, O'Donell ME, Sherigar JM, Connolly P, Spence RA. Open carpal tunnel release--still a safe and effective operation. Ulster Med J. 2008 Jan;77(1):22-4.